خيانت فيزيک

رمان بسيار بسيار جذاب روي ماه خداوند را ببوس از مصطفي مستور رو اميدوارم خونده باشيد. راوي داستان يك دانشجوي دكتراي رشته جامعه شناسي است كه مي خواهد پايان نامه داكتراي خودش را در باره خودكشي يك استاد بسيار باسواد رشته فيزيك بنويسد. از كندوكاو در احوال استاد فيزيك مشخص مي شود كه او آدم بسيار منطقي و منظمي بود و سعي مي كرد همه چيز رو فرموله كند. تا اينكه دلبسته دختري مي شود و از فرموله كردن عشق انسان به انسان در مي ماند و دست به خودكشي مي زند. چرا؟ چون ابزاري كه در فيزيك به دست او داده شده بود فقط براي مفاهيم حوزه فيزيك متناسب بود و غافل از اينكه جهان گسترده تر از آن است كه در ظرف تنگ فيزيك بگنجد.

پرواضح است كه اين روحيه مطلق گرايي و توهم توانايي كشف حقيقت تنها منحصر به برخي دوستان فيزيكي نيست. بسياري ديگر از رشته هاي غير علوم انساني نيز چنين هستند. دامن رياضي¸ شيمي¸ پزشكي¸ زيست شناسي و ……….. نيز بعضا آلوده به همين لكه ننگ است. و واي بر آن روزي كه اصحاب همين علوم با چنين طرز تفكري در مصدر امور فرهنگي قرار گيرند چه در آن روز¸ روزگار اصحاب علوم فرهنگ تيره و تار است.

نظرسنجي يا نظرسازي

1- انتخابات شورا و خبرگان نزديك است و بازار نظر سنجي داغ. بسيار شنيده مي شود كه نظر سنجي هاي انجام شده در كشور ما قابل اعتماد نيست. شواهد اين مدّعا نيز كم نيست. مي شود به عنوان يك تحقيق دانشجويي نتايج نظرسنجي هاي نزديك انتخابات چند دوره گذشته را كه معمولا در روزنامه ها و سايتهاي اينترنتي منتشر مي شود گردآوري و با همديگر و همچنين با نتايج انتخابات مقايسه كرد. گمان مي كنم انتقاد وارده بر نظرسنجي هاي سياسي صحيح باشد. در اين جا مي خواهم به بررسي عوامل متعددي بپردازم كه مي تواند در قابليت اعتماد نظر سنجي خدشه وارد كند.

2- ابتدا اجازه بدهيد كه مفهوم قابليت اعتماد را در مورد نظرسنجي بررسي كنم. منتقدين در صورتي نتايج يك نظر سنجي را قابل اعتماد مي دانند كه نظرات پاسخگويان با عمل آنها (نوع راي ريخته شده به صندوق) همخواني داشته باشد و چنانچه نظر آنها با عملشان همخواني نداشته باشد مي گويند نظري كه سنجيده شده غلط بوده است!!! .

3- من معتقدم مي شود پيشفرض بنيادين منتقد را در اينجا به نقد كشيد كه آيا عمل مي تواند معياري براي سنجش صحت و سقم نظر آنها باشد؟ آيا اعمال افراد معرّف نظر آنهاست؟ اوّلا چه بسا افراد مختلف عمل واحدي را با نظرات مختلف انجام دهند. ثانيا شرايط تعيين كننده نظر بسيار كمتر از شرايط تعيين كننده عمل هستند. در حقيقت محدوديتها و مقتضيات بسياري وجود دارند كه به عمل افراد در هنگام راي دادن جهت مي دهند اما در ابراز نظر نقش تعيين كننده اي ندارند. ثالثا به فرض مناسب بودن شرايط اگر نظر انتخاباتي افراد با عمل راي دادن آنها منطبق نباشد¸ نبايد آن را حمل بر بي دقتي در سنجش نظر نمود. چه بسا نظر پاسخگو طي تعامل با گروههاي مرجع يا ساير عوامل تغيير نموده باشد.

4- پس دوري و نزديكي زمان انجام نظرسنجي از موعد برگزاري انتخابات¸مي تواند در انطباق نتايج نظرسنجي بر نتايج سنجش رفتار انتخاباتي (آراي ريخته شده به صندوق) موثر باشد. لذا در نگاه نخست به نظر مي رسد بايد انجام نظر سنجي را به تعويق انداخت تا نتايج آن به واقعيت نزديك باشد. ولي اين كار با هدف اصلي از انجام نظرسنجي كه اطلاع از نظرات جامعه بمنظور تاثيرگذاري بر آن است مغايرت دارد. چه هرچقدر زمان انجام نظرسنجي به انتخابات نزديكتر باشد امكان بهره برداري از نتايج نظرسنجي و جهت دهي به تبليغات كانديداها كمتر است. در نتيجه عملگرايي كانديداها اقتضاء مي كند عمليات نظر سنجي زودتر صورت گيرد.

5- نكته مهم ديگري كه معمولا از چشم منتقدين پنهان مي ماند تاثير منفي اعلام نتايج نظر سنجي است. وقتي نتايج يك تحقيق نظر سنجي منتشر مي شود¸ با توجه سمت و سوي نظرات تلاشهاي بسياري از سوي افراد و گروههاي ذينفع براي تغيير نظر شهروندان صورت مي گيرد. در حقيقت انتشار نتايج نظرسنجي به نوعي تيشه بر ريشه قابليت اعتماد نظرسنجي مي زند.

6- قابليت اعتماد نتايج نظر سنجي ها رابطه مستقيم با سرمايه فرهنگي و اجتماعي موسسه اي دارد كه مسئوليت نظرسنجي را بر عهده دارد. گروه هاي پژوهشي گمنام كه معمولا در ايام انتخابات رشد قارچ مانند دارند كمتر به دقت نظرسنجي بها مي دهند. چرا كه عدم دقت نتايج چيزي از اعتبار نداشته آنها نمي كاهد.

7- نظرسنجي كه فقط يكبار صورت مي گيرد دقتش بسيار كمتر از آن نظرسنجي است كه در فواصل معين صورت مي گيرد. با تكرار نظر سنجي مي توان سمت و سوي تغيير نظر شهروندان را كشف و تغييرات احتمالي آرا در صندوقها را پيش بيني نمود.

8- مشكل اصلي بسياري از نظر سنجي ها در كشور ما معرف نبودن نمونه مورد بررسي است. از آنجا كه فهرستي از جامعه آماري در دسترس محققين نيست لذا امكان رعايت اصول نمونه گيري تصادفي وجود ندارد. نظرسنجي هايي كه نمونه گيري آنها به صورت اتفاقي و در دسترس در كوچه و خيابان و سر چهارراهها انجام مي شود¸ سوگيري بسيار داشته و از قابليت اعتماد كمتري برخوردار است.

9- نحوه تعريف عملياتي نظر انتخاباتي نيز يكي ديگر از مشكلات نظرسنجي ها است. در اكثريت قريب به اتفاق نظرسنجي ها¸آنچه كه از دهان پاسخگو بيرون مي آيد نظر پاسخگو ناميده مي شود¸كمتر مصاحبه نامه اي است كه در آن به حركات دست و چهره و طرز بيان عبارات از سوي پاسخگو توجه شود و مورد تفسير قرار گيرد.

10- بافرض تعريف عملياتي دقيق¸ نبود پرسشگران ماهر از ديگر مشكلات نظرسنجي در كشور ماست. معمولا در انجام نظرسنجي ها از حجم كثيري از دانشجويان و دانش آموزان استفاده مي شود كه سابقه كار پژوهشي ندارند و با كمترين هزينه مايل به گردآوري اطلاعات هستند. اين واقعيت تا حد زيادي موجب كاهش قابليت اعتماد نتايج نظر سنجي مي شود.

11- مشكل ديگر نظرسنجي ها عدم توجه به درصد افرادي است كه حاضر به همكاري با پاسخگو و اعلام نظر خويش نمي شوند. اين دسته از افراد معمولا در استخراج به حساب نمي آيند. بنابر اين نتايج نظرسنجي ها (با فرض رعايت ساير قواعد) تنها قابليت تعميم به كساني را دارد كه حاضر به همكاري با پرسشگران شده اند.

12- در هر نظر سنجي افرادي كه حاضر به همكاري و شركت در مصاحبه شده اند¸را مي توان به چهار دسته تقسيم نمود: دسته اول كساني هستند كه نظر قطعي يا احتمالي خود را در باره كانديداها بيان مي كنند¸ دسته دوم كساني هستند قصد شركت در انتخابات را ندارند. دسته سوم افرادي هستند كه هنوز تصميم به شركت يا عدم شركت نگرفته اند. دسته چهارم قصد شركت دارند ولي در مورد كانديداي خاصي هنوز به تصميم قطعي نرسيده اند. مشكل اصلي بسياري از نظرسنجي ها آن است كه در اعلام نتايج درصد افرادي كه در سه دسته اخير قرار دارند از مخرج كسر حذف شده و در محاسبات دخالت داده نمي شود.

13- مشكل ديگر نظر سنجي ها دخل و تصرف در نتايج اعلام شده است. اين كار كه اصطلاحا نظرسازي ناميده مي شود به قصد فضاسازي و جهت دهي به نظرات مخاطبان صورت مي گيرد و غالبا با نتايجي كه حاصل تحليل هاي آماري است مغايرت دارد.

تولدش (ع) مبارك.

هر وقت همراه خانواده به مركز شهر مي ريم بي اختيار كشيده مي شويم سمت حرم. يه توقف كوتاه. يه سلام و احوالپرسي كوچولو كافيه تا راضي برگرديم. گاهي (كه معمولا به يك ماه نمي كشد) نزديك نزديك مي شويم. معنويت حرم در روح و جان آدم نفوذ مي كند. كوچكتر و ناجامعه شناس تر كه بودم طرز رفتار بعضي از زائرين نمي گذاشت از بودن در حرم لذت ببرم. ولي الان سالهاست كار خدا را به خدا واگذارده ام. بندگان او حق دارند به هر زبان كه دوست دارند و از هر مجرايي كه دلشان مي خواهد با او حرف بزنند و هر چه را كه نياز دارند از او بخواهند. تولدش مبارك.

لذت کوير

يکشنبه صبح زود ساعت ۳.۳۰ راه افتادم سمت بيرجند برای یه کار پژوهشی. تنها بودم. مسير کوير بسيار زيبا بود. مخصوصا وقتی که آفتاب می خواست طلوع کنه. يه جاهايی طاقت نياوردم و ماشين رو نگه داشتم و حسابی لذت بردم. اين عکس يکیاز همون مناظر خيلی خوشگله. دو سه تا عکس ديگه هم تو فتوبلاگم گذاشته ام. وقت کردين تماشا کنين.